کتابخانه علی اکبر(ع) وینچه

سوال:زنان پیامبر چند نفربودند؟

پاسخ:

بر اساس آنچه از قرآن و گفتار و رفتار معصومان(ع) به دست می‌اید، زن و مرد، از هویت انسانی واحدی برخوردارند ؛ هدف از آفرینش، تکامل و سعادت هر دوِ آنهاست و در راه تعالی و رشد، دشمن مشترکی (شیطان) دارند .

پیامبر اسلام که رحمة للعالمین،1 اُسوة حَسَنه2 و دارای خُلق عظیم3 است، بر خلاف فرهنگ جاهلی، زنان را گرامی می‌داشت، با آنان مشورت می‌کرد، به پرسش‌های آنها پاسخ می‌داد، . . . و نسبت به آنها، کریمانه و خداپسندانه رفتار می‌کرد4 و توصیه‌های فراوانی در حقّ زنان امّت خویش داشته است.

همسران پیامبر

1. خدیجه، نخستین ازدواج: پیامبر در سن 25 سالگی، پانزده سال قبل از بعثت، با خدیجه که چهل ساله بود و از دو شوهر قبلی‌اش فرزندانی داشت، ازدواج کرد . وی به تعبیر خود پیامبر، بهترین زن پیامبر بود و تمام اموال و امکانات خود را در خدمت به دین محمّدی، در اختیار پیامبر قرار داد و با وی، عاشقانه زندگی کرد و پیامبر با وی هیچ مشکلی نداشت .

خدیجه، در سال دهم بعثت و در سن 65 سالگی فوت کرد و پیامبر، در آن زمان، پنجاه سال داشت. پیامبر(ص) تا خدیجه زنده بود، ازدواج نکرد و جز از خدیجه و ماریة قِبطیه، صاحب فرزند نشد .

در زمان جاهلیت، خدیجه را « طاهره » می‌گفتند و پیامبر به او لقب « کبری » داد و تا پایان عمر شریفشان، پیوسته او را به نیکی یاد می‌کرد.

از عایشه روایت است که: هر گاه پیامبر می‌خواست از خانه خارج شود، به یاد خدیجه می‌افتاد و او را به نیکویی یاد می‌کرد . روزی از ایام، حسادتم تحریک شد و گفتم: ایا او غیر از زنی پیر، چیز دیگری بود ؟ خداوند به جای او بهترش را نصیبت کرده است .

پیامبر غضبناک شد، به طوری که موهای جلو سرش از شدّت غضب می‌لرزید و می‌گفت: «نه، به خدا سوگند ! بهتر از او را به من نداد . او به من ایمان آورد، در حالی که مردم، کفر ورزیدند ؛ مرا تصدیق کرد، در حالی که مردم تکذیبم کردند ؛ با مال خودش مرا یاری و همراهی کرد، در حالی که مردم محرومم کردند و خداوند از او فرزندهایی روزی من کرده، در حالی که مرا از فرزندان زنان دیگر، محروم کرد».

[ عایشه می‌گوید: ] عهد کردم که دیگر هیچ گاه از خدیجه، به بدی یاد نکنم5.

2. سوده: پیامبر پس از خدیجه، با سوده - که بیوه بود - ، ازدواج کرد . سوده با همسر اولش که پسر عمویش بود، در دومین هجرت تازه مسلمانان به حبشه، هجرت کردند .

پس از چند ماه از بازگشت به مکه، شوهرش فوت کرد و سپس با پیامبر ازدواج کرد . او یک‌سال از پیامبر، بزرگ‌تر بود و این ازدواج، یک‌سال قبل از هجرت صورت گرفت . وی در نگهداری فاطمه(س) و خواهرش امّ کلثوم، کوشا بود.

3. عایشه: او دختر ابوبکر بود و در همان سال ازدواج پیامبر با سوده، در سن شش سالگی به عقد پیامبر درآمد و در سال دوم هجری در مدینه، مراسم عروسی انجام شد . او سه سال در خانه پیامبر بود، بدون آن که پیامبر، از او بهره زناشویی ببرد .

در میان زنان پیامبر، فقط عایشه بود که پیش از ازدواج با پیامبر، ازدواج نکرده بود و البته نازا بود و به همین دلیل، پیوسته به خدیجه و ماریة قبطیه، غبطه می‌خورد.

4. حَفصه: او دختر عمر بود . با شوهرش به مدینه هجرت کرد . شوهرش در جنگ بدر و اُحد، شرکت داشت و بر اثر زخمی در جنگ اُحد، فوت کرد .

پس از آن، عمر، همسری او را به ابوبکر و سپس به عثمان - که از دوستان نزدیک و صمیمی‌اش بودند - پیشنهاد داد، ولی آنها قبول نکردند.

عمر، شکایت آن دو را به پیامبر کرد . بعد از مدتی، پیامبر(ص) از حفصه خواستگاری کرد و با او در سال سوم هجرت، ازدواج کرد . حفصه با عایشه، همدل و همراز بود و این دو، باعث حوادث مختلفی در زندگی خصوصی پیامبر و نیز حیات سیاسی اسلام شده‌اند.

در نقل است که ایات اول تا چهارم سوره تحریم و ایات 28 و 29 از سوره احزاب، در شأن ایشان، نازل گشته است .

5. زینب، دختر خُزَیمه: شوهرش در جنگ اُحُد شهید شد . بعد از حفصه، در سال چهارم هجری، به ازدواج پیامبر درآمد و پس از دو یا سه ماه، در حیات پیامبر، فوت کرد .

6 . رَمله ( اُمّ حَبیبه): او دختر ابوسفیان و خواهر معاویه بود . با شوهرش به همراه مسلمانان به حبشه هجرت کرد و در آن جا صاحب دختری به نام حبیبه شد .

از آن پس به او کُنیه اُمّ حبیبه دادند . در حبشه، شوهرش نصرانی شد و در آن جا فوت کرد . غُربت و مسیحی شدن شوهرش، او را رنج می‌داد تا آن که پیامبر، به نجاشی نامه نوشت و از راه دور، از او خواستگاری کرد و پس از بازگشتش به حبشه، در سال هفتم هجرت، با او ازدواج کرد.

ابوسفیان که روزگاری سخت‌ترین دشمن پیامبر بود، آن گاه که پیامبر با دخترش ازدواج کرد، از فرط شادمانی گفت: «شکست و خواری، بر این جوان‌مرد، مباد!».

7. هند، دختر حُذَیفه ( اُمّ سَلَمه) : شوهر او، ابوسلمه، دوست پیامبر بود و در سال دوم هجری، زمانی که پیامبر برای دستیابی به کاروان قریش به سرپرستی ابوسفیان، از مدینه خارج شدند، وی جانشین پیامبر در مدینه بود .

او از هجرت کنندگان به حبشه بود . پس از بازگشت از حبشه به مکه، به تنهایی به مدینه هجرت کرد و همسرش اُمّ سلمه، یک سال بعد، به مدینه هجرت کرد و به شوهر پیوست . آنها صاحب دو پسر به نام‌های: سَلَمه و عمر و دو دختر به نام‌های: دُرّه و زینب بودند . اُمّ سلمه، پس از فوت شوهرش، خواستگاری ابوبکر و عمر را رد کرد.

پیامبر با او در حالی که چهار فرزند یتیم داشت، ازدواج کرد. امّ سلمه، همیشه سعی داشت که رضایت پیامبر را به دست آورد . او، خدیجه، فاطمه و علی را دوست می‌داشت و از آنان به نیکی یاد و دفاع می‌کرد. او تا سال 62 هجری، زنده بود و آخرین همسر پیامبر بود که از دنیا رفت .

8 . زینب، دختر جَحْش اسدی: او دختر عمّة پیامبر بود که به دستور پیامبر، به ازدواج زید بن حارثه درآمد . زید، غلامی بود که پیامبر(ص) او را آزاد کرد و سپس به فرزندی پذیرفت .

زید و زینب، به دلایل شخصیتی و قبیله‌ای، نتوانستند زندگی مشترک را ادامه بدهند و زید، پس از سیزده سال زندگی مشترک، زینب را طلاق داد. وقتی که عدّة زینب تمام شد، پیامبر به فرمان الهی6، با او ازدواج کرد و پس از آن، سنّت جاهلی شکست و ازدواج با همسر پسر خوانده، جایز شد. البته در این داستان، ایة حجاب نیز نازل شد .

گفتنی است که زینب، اولین زن از زنان پیامبر بود که پس از رحلت ایشان، از دنیا رفت.7

9. جُوَیریه: در نبرد پیامبر با بنی المصطَلِق، اسیر و شوهرش کشته شد . در تقسیم غنائم، سهم ثابت بن قیس شد و با وی قرار گذاشت در قبال پرداخت مبلغ معینی، آزاد شود . جویریه برای تهیه پول، نزد پیامبر آمد . ایشان قیمت او را داد و آزادش کرد و سپس به ازدواج پیامبر درآمد.

وقتی این خبر، به مسلمانان رسید، آنها حدود صد اسیر قبیله بنی المصطلق را - که حالا دیگر از خویشاوندان پیامبر شده بودند - آزاد کردند .

10. صَفیه: در فتح خیبر، او به اسارت پیامبر درآمد و شوهر دومش، کشته شد . پیامبر(ص) او را آزاد کرد و بین « ماندن در خیبر و یهودی ماندن» و یا « اسلام آوردن و همسری پیامبر»، مخیر کرد.

او اسلام آورد و با پیامبر ازدواج کرد و به برکت آن، بین یهودیان و مسلمانان، آشتی و دوستی برقرار شد . اسیران یهود، آزاد شدند و بسیاری از یهودیان به پذیرش اسلام، ترغیب شدند و مسلمانان رضایت دادند که اهل خیبر در آن جا بمانند و کشاورزی خیبر را به عهده بگیرند .

صفیه، زن با ادب و دانایی بود و به پیامبر، محبّت داشت و در نقل است که در وقت احتضار پیامبر، بیش از زنان دیگر اشک ریخت.

11. ماریة قِبطیه: او و خواهرش را حاکم اسکندریه، در پاسخ به نامه پیامبر (دعوت به اسلام)، به عنوان هدیه برای پیامبر فرستاد . آنها در سال هشتم هجری، به مدینه رسیدند و پیامبر، خواهر ماریه را به حسّان بن ثابت داد و خود ماریه، کنیز پیامبر شد.

منزل او مانند همسران دیگر پیامبر، در نزدیکی مسجد نبود، بلکه در باغی در اطراف مدینه جای داشت. پیامبر، او را بسیار دوست می‌داشت و مانند همسران دیگرش به منزل او می‌رفت .

پیامبر بعد از خدیجه، فقط از ماریه، صاحب فرزند پسری به نام ابراهیم شد که چند ماه قبل از ارتحال حضرت، در 16 یا 18 ماهگی، از دنیا رفت؛ امّا این مسئله (تولد فرزند پسر)، سلامت مزاجی پیامبر را که مورد کنایه و طعنه برخی بود، ثابت کرد .

12. مَیمونه: یک‌سال بعد از صلح حُدَیبیه، طبق قرارداد با مشرکان مکّه، پیامبر و دو هزار مسلمانان همراه او، سه روز، جهت ادای عمره، در مکه اقامت داشتند . جلال و عظمت چشم‌گیر مسلمانان، اثر عجیبی در روحیه مردم مکه گذاشت، از جمله باعث شد میمونه - که بیوه زن بود - ، خود را به پیامبر ببخشد و به صورت افتخاری، با پیامبر ازدواج کند.

دلایل تعدّد زوجات پیامبر

در جزیره العرب، به دلایل فراوانی جنگ و غارت، نسبت زنان به مردان، بیشتر بود و نیز مشکلات اقتصادی خانواده‌ها و قبایل، باعث رواج پدیده چند همسری شده بود .

در این میان، تنها پیامبر نبوده است که چند همسر داشته است، با این حال، با شرح کوتاهی که درباره هر یک از همسران پیامبر خواهد آمد (که در آن، نکات قابل توجّهی گفته شده است) و نیز ساده‌زیستی ایشان با همسرانشان، روشن می‌گردد که هدف و فلسفه این ازدواج‌ها، شهوت و امور جنسی، لذّت‌جویی و خواهش‌های نفسانی نبوده است .

برای تعدّد همسران پیامبر، دلایلی ذکر کرده‌اند که به برخی از آنها اشاره می‌شود:

1. برقراری پیوند با قبایل عرب و کسب موقعیت بهتر اجتماعی برای تبلیغ و گسترش اسلام و جلوگیری از کارشکنی آنها . از این رو، پیامبر از قبایل مهم عرب و نیز از یهودیان مدینه (صفیه)، همسر انتخاب کرد و از انصار که نسبت به پیامبر دشمنی نداشتند، همسری نگرفت .

در فرهنگ عربستان، ازدواج، مهم‌ترین پیوند و میثاق اجتماعی بوده است .

2. تشویق مسلمانان به ازدواج با زنان سالمند و سرپرست و یتیم‌دار و نجات آنها از تنهایی و فقر، مانند داستان ازدواج پیامبر با اُمّ سلمه .

3. آزادی اسیران، مانند داستان ازدواج پیامبر با جویریه و صفیه که پیامبر، آن دو را آزاد کرد و سپس با آنها ازدواج کرد که نتیجة آن، الگو گرفتن مسلمانان و آزادی بسیاری از اسیران و کنیزان شد .

4. باطل کردن سنّت‌های جاهلی، مانند ازدواج پیامبر با زینب دختر جحش، زن پسر خواندة خویش (زید). گفتنی است که با نزول ایه سوم سورة نساء، مردان با رعایت عدالت فقط می‌توانند چهار همسر داشته باشند و همه ازدواج‌های پیامبر(ص) قبل از نزول این حکم بوده است و نیز با نزول ایه 52 سورة احزاب، پیامبر حق نداشت با زن دیگری ازدواج کند، حتی اگر همه زنانش را طلاق می‌داد .